Kết quả khảo sát Hồ tiêu tại Bình Phước, Đăk Nông, Đăk Lăk và Gia Lai

Thực hiện nghị quyết của BCH, Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam đã tổ chức khảo sát một số vùng trồng Hồ tiêu trọng điểm trên địa bàn tỉnh Bình Phước, Đăk Nông, Đăk Lăk và Gia Lai từ ngày 9-12/06/2020.

1. Mục đích

– Đánh giá năng suất và sản lượng Hồ tiêu vụ 2020.

– Khảo sát tình trạng vườn tiêu từ đó ước tính tỷ lệ diện tích tăng giảm.

– Đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố thời tiết, sâu bệnh, chăm sóc đối với vụ thu hoạch năm 2021.

– Điều tra lượng hàng tồn trong dân, đánh giá mức độ chịu đựng, khả năng duy trì và phục hồi vườn tiêu trong giai đoạn sắp tới. Tìm hiểu quy trình canh tác, hướng phát triển.

– Kết nối nông dân và nhà xuất khẩu trong nước.

2. Thành phần đoàn công tác

– Văn phòng Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam.

– Đại diện Cục Bảo vệ Thực vật.

– Đại diện Cục Trồng trọt.

– Đại diện Trung Tâm Kiểm Định và Khảo Nghiệm thuốc BVTV Phía Nam.

– Viện KHKT Nông nghiệp miền Nam.

– 22 doanh nghiệp dịch vụ XNK Hồ tiêu.

3. Chương trình khảo sát

– Ngày 9/6/2020: Khảo sát một số vườn tiêu tại huyện Lộc Ninh (Bình Phước)

– Ngày 10/6/2020: Khảo sát một số vườn tiêu tại huyện Đăk R’Lấp, Đăk Song (Đăk Nông)

– Ngày 11/6/2020: Khảo sát một số vườn tiêu Cư Kuin, Cư M’Gar, Thị xã Buôn Hồ, Krông Năng, Ea H’Leo (Đăk Lăk)

– Ngày 12/6/2020: Khảo sát một số vườn tiêu tại huyện Chư Sê, Mang Yang, Đăk Đoa (Gia Lai).

4. Kết quả

Sau khi phỏng vấn một số nông hộ, trực tiếp tham quan và quan sát các vùng trồng tiêu trên dọc tuyến đường trong chương trình, kết quả đánh giá tình hình Hồ tiêu trên các địa bàn được khảo sát như sau:

* Huyện Lộc Ninh, Bình Phước:

Do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu kéo dài từ năm 2019 sang năm 2020 gây ra tình trạng thiếu nước trên diện rộng, cùng với đó giá Hồ tiêu thế giới liên tục giảm từ năm 2017 đến nay thấp hơn giá thành sản xuất của người trồng tiêu, vì vậy đời sống thu nhập của người nông dân gặp nhiều khó khăn khó có khả năng tiếp tục đầu tư chăm sóc cây tiêu.

Theo Chủ tịch HTX Hồ tiêu Lộc Quang (xã Lộc Quang, huyện Lộc Ninh) thì tỷ lệ diện tích chuyển đổi cây trồng khác ở trong vùng chiếm 15% đến 20%; chi phí đầu tư giảm khoảng 40% cho vụ 2019/2020; tồn kho của trong dân chỉ khoảng 20%. HTX Hồ tiêu Lộc Quang mặc dù diện tích Hồ tiêu không thay đổi (21 ha của 9 thành viên) nhưng sản lượng Hồ tiêu trong năm 2020 chỉ đạt 40 tấn, giảm 40% so với năm 2019. Sự gia tăng chi phí, khó khăn trong việc xây dựng chứng nhận như HTX Lộc Quang là những thách thức đang đặt ra cho các mô hình sản xuất theo hướng hữu cơ.

Qua tham khảo dự báo diện tích Hồ tiêu Lộc Ninh nói riêng và tỉnh Bình Phước nói chung sẽ giảm khoảng 20% vì:

– Vườn cây già cỗi nhiều, tuổi đời trung bình trên dưới 20 năm nên năng suất thấp.

– Do giá Hồ tiêu giảm mạnh, chi phí sản xuất tăng, đặc biệt là chi phí thu hoạch, vì vậy người nông dân giảm đầu tư cho vườn cây.

* Huyện Đăk R’Lấp, Đăk Song – Đăk Nông

Là 2 huyện có diện tích Hồ tiêu lớn nhất tại tỉnh Đăk Nông, thời tiết và điều kiện thổ nhưỡng thuận lợi cho canh tác Hồ tiêu. Một vài cơn mưa đã xuất hiện sau khi mùa vụ 2020 vừa kết sớm vào tháng 1 và nhiều vườn đang ra chuỗi. Tuy nhiên, ảnh hưởng của nắng hạn năm ngoái, cùng với đó là sự thiếu đầu tư chăm sóc của nông dân dẫn tới năng suất giảm nên sản lượng thu hoạch 2020 giảm nhẹ so với năm 2019.

Dọc tuyến đường khảo sát cho thấy các vườn tiêu phát triển tốt, trụ sống được tận dụng tối đa, phát triển theo hướng bền vững. Diện tích tiêu chết chủ yếu là do già cỗi nhưng không đáng kể. Bù lại, diện tích các vườn tiêu trẻ đang trong giai đoạn cho năng suất. Do đó, dự báo sản lượng Hồ tiêu tại tỉnh Đăk Nông vụ 2021 không thấp hơn năm trước. Một vài hộ cho biết khoảng 80% nông dân trong vùng sử dụng vốn vay ngân hàng hoặc ứng tiền trước từ các đại lý để tái đầu tư. Sau khi thu hoạch nông dân phải bán tiêu để trả nợ và lãi ngân hàng. Do đó, tồn kho trong dân không nhiều, chỉ chiếm khoảng 20%. Niềm tin tăng giá trong giai đoạn tới là động lực giúp nông dân tiếp tục duy trì và thậm chí có khả năng tăng đầu tư trong năm sau.

* Huyện Cư Kuin, Cư M’Gar, Tx Buôn Hồ, Krông Năng, Ea H’Leo – Đăk Lăk

Có sự khác nhau giữa các vùng. Các vườn tiêu tại Cư Kuin phát triển khá tốt mặc dù có dấu hiệu xuống cấp so với năm trước do nông dân hạn chế đầu tư chăm sóc và ảnh hưởng bất lợi của thời tiết. Nhưng tại các vườn tiêu ở Cư M’Gar, Tx Buôn Hồ, Krông Năng đến Ea H’Leo mà đoàn khảo sát đi qua thì diện tích vườn tiêu cằn cõi và chết trong các khu vực này khá cao. Thực tế cho thấy diện tích tiêu còn lại cho năng suất tốt là những vườn có liên kết với các công ty xuất khẩu với quy trình sản xuất theo hướng hữu cơ, bền vững, sử dụng trụ sống và trồng xen với cây cà phê. Diện tích tiêu bị chết đang dần được thay thế bởi cà phê, ngô, chanh dây. Ước sản lượng thu hoạch năm 2020 giảm 20% so với 2019.

* Huyện Chư Sê, Mang Yang, Đăk Đoa – Gia Lai

Dọc tuyến đường khảo sát trên địa bàn huyện Đăk Đoa, Mang Yang cho thấy tỷ lệ tiêu chết khoảng 40-50% so với thời kỳ đỉnh điểm năm 2017. Vùng Chư Sê, Chư Pưh được báo cáo với con số cao hơn khoảng 60-70%. Khó khăn về vốn trong chăm sóc, đầu tư; bất lợi về thời tiết; vấn nạn của bệnh chết nhanh, chết chậm và sâu hại đã đẩy nông dân trồng tiêu Gia Lai vào cảnh khó khăn khi hàng loạt vườn tiêu bị chết, không có khả năng phục hồi. Tương tự Đăk Lăk, các vườn tiêu được chăm bón bằng phân hữu cơ, ít sử dụng thuốc BVTV, phân hóa học, có trụ sống che mát đều phát triển tốt và bền vững.

5. Đánh giá chung

Kết thúc đợt khảo sát các thành viên trong đoàn đã tập hợp một số nhận xét như sau:

a. Tình hình năng suất, sản lượng năm 2020

– Những vườn cây phát triển tốt, năng suất ổn định, có sự đầu tư, chăm sóc: tỉnh Đăk Nông (2 huyện có diện tích Hồ tiêu lớn nhất là Đăk R’Lấp và Đăk Song; tỉnh Bình Phước: huyện Bù Đăng; tỉnh Đăk Lăk: huyện Cư Kuin và những vườn Hồ tiêu có liên kết với các doanh nghiệp xuất khẩu với quy trình sản xuất theo hướng hữu cơ, bền vững, sử dụng trụ sống và trồng xen.

– Những vườn cây do giá Hồ tiêu những năm qua xuống thấp nên người nông dân thiếu đầu tư, chăm sóc dẫn đến nhiều diện tích bị chết, năng suất thấp. Tỉnh Đăk Lăk: Các huyện Cư M’Gar, Buôn Hồ, Krông Năng, Ea H’leo; Gia Lai: huyện Chư Sê, Chư Pưh, Đăk Đoa, Mang Yang. Đặc biệt, vùng Chư Sê và Chư Pưh, diện tích tiêu chết khá cao.

– Tồn kho trong dân không nhiều, khoảng 20% do phần lớn nông dân đã bán để trả nợ ngân hàng và trang trải chi phí sản xuất. Tồn kho trong hệ thống các đại lý cung ứng, doanh nghiệp xuất khẩu chưa thống kê được.

Do những lý do trên nên ước tính sản lượng Hồ tiêu niên vụ năm 2020 giảm khoảng 15% so với năm 2019, đạt khoảng trên dưới 240.000 tấn.

b. Dự kiến niên vụ 2021

Qua khảo sát dự kiến diện tích, năng suất và sản lượng Hồ tiêu niên vụ 2021 sẽ giảm mạnh so với năm 2020 với những lí do sau:

– Tỉnh Đăk Lăk và Gia Lai là 2 tỉnh có số diện tích Hồ tiêu chết nhiều, năng suất thấp.

– Giá Hồ tiêu xuống thấp qua nhiều năm, chi phí sản xuất tăng cao, thu nhập người nông dân khó khăn nên giảm đầu tư chăm sóc cho vườn cây.

– Theo VPA, dự kiến sản lượng niên vụ 2021 có thể sẽ giảm và sản lượng chỉ đạt ở mức trên dưới 220.000 tấn

6. Đề nghị

VPA đề nghị Bộ Nông nghiệp & PTNT cùng các đơn vị liên quan (Cục Trồng trọt, Cục Bảo vệ Thực vật, Trung tâm Khuyến nông cùng Sở Nông nghiệp các tỉnh và VPA tổ chức khảo sát đánh giá hiện trạng diện tích Hồ tiêu thực tế trong cả nước để có dự kiến diện tích, năng suất, sản lượng niên vụ Hồ tiêu 2021.