Làm gì ngăn chặn lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật trong sản xuất?

Thực tế những năm qua cho thấy do tình hình khí hậu và thời tiết nước ta có nhiều biến đổi, dịch hại cây trồng diễn biến phức tạp, đặc biệt diện tích trừ cỏ dại bằng thuốc hóa học ngày một gia tăng ở nhiều tỉnh, một phần do thiếu nhân lực nông thôn và chi phí công làm cỏ bằng tay cao vì vậy nhu cầu về số lượng thuốc BVTV sử dụng trong nông nghiệp nước ta thực tế không giảm thông qua số lượng thuốc BVTV nhập khẩu hàng năm vào nước ta có xu hướng tăng. Từ 51.764 tấn (năm 2005) với tổng giá trị nhập khẩu thuốc BVTV là 50 triệu USD, đến năm 2015, tổng khối lượng thuốc BVTV nhập khẩu vào nước ta đã tăng lên 127.728 tấn với tổng giá trị là 786 triệu USD, đó là chưa kể nhập khẩu dạng tiểu ngạch.

TS. Nguyễn Đăng Nghĩa, giám đốc Trung tâm nghiên cứu và tư vấn nông nghiệp nhiệt đới cho rằng, thuốc BVTV mua bán tràn lan, nông dân mua sử dụng dễ dàng khắp các cửa hàng. Các đài truyền hình có quá nhiều quảng cáo thuốc BVTV nên đã ăn sâu vào tập quán sản xuất của nông dân là trồng cây phải phun thuốc. Nông dân quen dùng thuốc và dùng thuốc không tuân thủ quy trình như “4 đúng” thì đẩy nông sản Việt Nam đến mức không an toàn, tồn dư thuốc lượng độc hại…

Theo Cục BVTV, thuốc BVTV được phép sử dụng có 1.717 hoạt chất (đa phần là hoạt chất hỗn hợp) với 4.080 tên thương phẩm, trong đó có nhiều hoạt chất thuốc BVTV thuộc nhóm độc 2 cần phải từng bước đưa dần ra khỏi danh mục cho phép sử dụng vì tính độc hại của chúng đối với con người và môi trường. Theo số liệu của Viện tài nguyên môi trường quốc tế, khối lượng hoạt chất thuốc BVTV trên 1 ha cây trồng/năm ở Việt Nam còn cao hơn một số nước trong khu vực. Việt Nam là 2 kg/ha, trong khi Thái Lan 1,8 kg/ha, Bangladesh 1,1 kg/ha, Senegan 0,2 kg/ha.

PGS.TS. Nguyễn Kim Vân cho biết, hầu hết các thuốc BVTV sử dụng ở Việt Nam đều phải nhập khẩu từ nước ngoài. Trên 90% thuốc BVTV được nhập khẩu từ Trung Quốc. Bên cạnh đó, chưa kể lượng thuốc BVTV nhập lậu qua đường biên chưa kiểm soát được. Mặt khác, các loại thuốc BVTV nước ta hiện đang sử dụng có độ độc còn cao. Một số thuốc nhóm thuốc clor hữu cơ và thuốc lân hữu cơ… tuy có độ độc cấp tính thấp nhưng lại tồn lưu lâu dài trong cơ thể sinh vật và môi trường. Thuốc trừ cỏ Paraquat là thuốc có nhiều tác động xấu đến môi trường, đặc biệt ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng do có độ độc cao và không có thuốc giải độc.

Yêu cầu cấp bách ngành nông nghiệp là kiểm tra, rà soát để loại bỏ dần khỏi danh mục được phép sử dụng những hoạt chất và thuốc BVTV quá cũ, có độ độc cao, chậm phân hủy, kể cả các thuốc nhóm độc II, thuốc có thời gian cách ly dài; tăng cường các loại thuốc tiên tiến, ít độc hại với con người, động vật nuôi và môi trường là điều rất cần thiết hiện nay. Theo TS. Nghĩa, cần chấn chỉnh lại mạng lưới sản xuất, kinh doanh thuốc BVTV ở nước ta hiện cũng rất lớn, chỉ tính đến năm 2015 cả nước đã có 230 doanh nghiệp và 129 cơ sở sản xuất, sang chai đóng gói thuốc BVTV với 32.649 cửa hàng, đại lý kinh doanh thuốc BVTV trên cả nước.

Đặc biệt có hai vấn đề chủ yếu của thuốc BVTV liên quan trực tiếp, có nguy cơ gây mất an toàn nông sản thực phẩm là những vi phạm trong việc kinh doanh thuốc và việc sử dụng thái quá thuốc BVTV trong sản xuất nông nghiệp. Tình trạng sản xuất, buôn bán kinh doanh thuốc BVTV bất hợp pháp, không rõ nguồn gốc, thuốc giả… diễn ra nhiều nơi. Đây cũng là nguyên nhân góp phần gây mất an toàn thực phẩm, ảnh hưởng sức khỏe cộng đồng. Để hạn chế tình trạng lạm dụng thuốc BVTV, Cục BVTV cần có biện pháp mạnh, tăng cường quản lý sản xuất, kinh doanh, nhất là nhập khẩu thuốc BVTV nhóm độc hại. Tăng mức xử phạt hoặc truy tố hành vi kinh doanh thuốc BVTV trong danh mục cấm, nhập lậu qua biên giới, siết chặt quảng cáo tràn lan thuốc BVTV… Bên cạnh đó, tập huấn cán bộ khuyến nông, nông dân, ban hành quy chế sử dụng thuốc BVTV, khuyến khích các giải pháp sinh học, an toàn, từng bước để người dân thay đổi thói quen tránh dùng thuốc BVTV tràn lan như hiện nay.