Tuyến trùng & nấm bệnh, cặp đôi gây hại hệ rễ cây trồng

Quá trình nghiên cứu – tư vấn cho nhà nông chăm sóc các loại cây ăn trái, cây lấy hạt, nhóm nghiên cứu đã rất thành công khi kết hợp cặp đôi tuyến trùng – nấm bệnh để xử lý, hồi phục nhiều vườn cây tưởng như không thể cứu vãn…

Bệnh do tuyến trùng:

Tuyến trùng ký sinh trên cây hồ tiêu gồm ngoại ký sinh và nội ký sinh. Chúng tấn công vào hệ rễ tạo nên những vết thương cơ học, để lại nhiều lỗ nhỏ trên rễ, là điều kiện thuận lợi cho nấm Fusarium sp, Phytophthora sp xâm nhập hệ rễ để gây ra bệnh chết nhanh và chết chậm ở cây hồ tiêu.

Qua quan sát rễ, dễ dàng nhận thấy tuyến trùng làm tổ đã tạo thành các khối u lớn (nốt sần) và làm thối đen rễ. Tuy nhiên các vết thương cơ học do tuyến trùng tạo ra gây thiệt hại không đáng kể mà thiệt hại phần lớn là do chúng bơm nước bọt chứa độc tố vào trong cây khi chích hút dịch tế bào làm cây còi cọc, suy kiệt dần.

Tuyến trùng luôn hiện diện ở vùng rễ hồ tiêu phân bố nhiều ở độ sâu từ 5-40 cm.

Trên hồ tiêu, tuyến trùng nốt sần Meloidogyme incognita gây nên bệnh bướu rễ (khối u ở rễ). Rễ có những bướu to lên và có những lỗ nhỏ, rễ bị thâm đen và lá cây vàng rực từ chân lên, cây sinh trưởng kém, hút nước kém cuối cùng chết khô cả cây, nhổ cây lên quan sát sẽ thấy bộ rễ, nhất là rễ tơ bị hư hỏng hoàn toàn.

Tuyến trùng nội ký sinh Rotylenchulus reniformic chủ yếu ký sinh trong rễ làm rễ bị thối đen, cây sinh trưởng còi cọc, lá vàng từ chân lên, hệ rễ bị thối đen nên cây không thể sống được nữa.

Rễ cây hồ tiêu đã bị tuyến trùng gây ra vết thương cơ học, nấm Fusarium và Phytophthora theo vết thương tấn công vào hệ rễ sẽ làm cho cây chết nhanh hơn

Bệnh vàng lá chết chậm do nấm Fusarium sp

Đôi khi bệnh là sự kết hợp của nhiều loại nấm khác như Pythium sp, Rhizoctonia cùng xâm nhập vào hệ rễ gây nên hiện tượng chết chậm. Khi đã bị tuyến trùng tấn công, sẽ là điều kiện tốt để các loại nấm nêu trên xâm nhập làm cho bộ rễ càng yếu, khả năng hút nước và chất dinh dưỡng để nuôi cây càng kém hơn.

Triệu chứng phổ biến là cây sinh trưởng chậm, lá nhỏ lại, lá chuyển sang màu vàng. Sau đó lá, chuỗi, đốt rụng dần (chết chậm) từ dưới lên chứ không rụng và héo rũ như chết nhanh từ đọt xuống, trong khi lá chưa kịp vàng.

Bệnh thối rễ, héo chết nhanh do nấm do nấm Phytophthora sp

Phytopthora sp là loại nấm thủy sinh sống trong đất, có thể tấn công một mình hoặc kết hợp với những loại nấm khác như Furarium sp, Rhizoctonia sp làm cho cây tiêu héo rũ, chết một cách nhanh chóng.

Quan sát hình minh họa

Nấm Phytophthora sp thường tấn công ở bốn vị trí như hình minh họa: Lá, chuỗi, cổ rễ và rễ. Vị trí nguy hiểm nhất là cổ rễ, nấm phá hủy hệ thống mạch dẫn cắt đứt đường dẫn truyền của nước và dinh dưỡng làm cây héo rũ và chết rất nhanh

Nấm Phytophthora còn được gọi là nấm thủy sinh – do bào tử nấm ngủ yên và nảy mầm mạnh, hệ sợi phát triển mạnh trong điều kiện mưa nhiều. Nấm ngấm ngầm tấn công vào hệ rễ, khi thấy biểu hiện trên cây thì nấm đã tấn công từ rất lâu trước đó, đã làm bộ rễ hư hại nghiêm trọng. Khi vừa dứt mưa, cây hô hấp mạnh nên cây héo rũ chết hàng loạt. Bệnh chết nhanh rất khó trị vì dấu hiệu chỉ bộc lộ sau khi cây đã bị từ vài tháng trước đó nên bệnh này phòng có hiệu quả hơn trị. Nấm thủy sinh rất cần nước để bào tử nấm nảy mầm, nên vườn cây phải làm mương thoát nước, không để nước từ những vườn khác tràn vào.

Những nguyên nhân chính dẫn đến những bệnh do tuyến trùng, nấm gây nên:

• Mất cân bằng sinh học hệ vi sinh vật trong đất
• Hàm lượng chất hữu cơ trong đất đã suy kiệt, pH đất thấp, thoát nước chưa tốt
• Lạm dụng quá nhiều phân bón và thuốc BVTV

Những biện pháp phòng trị nấm và tuyến trùng:

• Biện pháp hóa học: Sử dụng những loại thuốc trị nấm và tuyến trùng trên thị trường, sau đó sử dụng phân bón hữu cơ để kích hệ rễ phát triển trở lại.
• Biện pháp sinh học: Cung cấp đầy đủ phân bón hữu cơ, coi trọng “sức khỏe của đất” tạo điều kiện tối ưu cho quá trình đấu tranh sinh học trong đất. Sử dụng các vi sinh vật đối kháng với nấm bệnh như: nấm Trichoderma .sp, vi khuẩn Bacillus .sp, vi khuẩn Pseudomonas .sp, xạ khuẩn Streptomyces .sp, nấm rễ cộng sinh Mycorrhiza… Lưu ý, những vi sinh vật đối kháng này sẽ phát huy hiệu quả rất cao chỉ khi trong đất có sẵn nguồn hợp chất hữu cơ dồi dào. Cho nên có thể kết hợp với các phân bón hữu cơ truyền thống, phân ủ hoai các loại như phân chuồng, vỏ cà phê hoặc các phụ phẩm nông nghiệp qua ủ, sau đó tưới những vi sinh vật này trên nền hữu cơ này.

Cơ chế hoạt động của Trichoderma .sp: Ký sinh lên nấm bệnh, tiết những chất tương tự “kháng sinh” để kìm hãm sự phát triển của vi sinh vật gây hại, cạnh tranh dinh dưỡng, không gian sống với các loại nấm bệnh.

Cơ chế hoạt động của Bacillus .sp: Cơ chế Siderophere (Bacillus sp sẽ tiết ra hợp chất giữ sắt, sắt là nguồn năng lượng để vi sinh vật gây hại tăng sinh về số lượng), cơ chế ký sinh trên vi sinh vật gây bệnh , tiết ra những chất tương tự “kháng sinh” để diệt vi sinh vật gây hại.

Cơ chế hoạt động của Xạ Khuẩn Streptomyces .sp: Xạ khuẩn Streptomyces sp tiết ra lượng lớn Enzyme Chitinase, là Enzyme có chức năng phân hủy lớp màng tế bào của các loại nấm bệnh, cũng chính Enzyme này phân hủy lớp màng của trứng tuyến trùng và tuyến trùng. Cho nên xạ khuẩn Streptomyces sp có khả năng kiểm soát tuyến trùng và các loại nấm bệnh rất cao.

Sau khi kiểm soát tuyến trùng và các loại nấm bệnh, cần bón các loại phân bón hữu cơ để kích thích hệ rễ phát triển mạnh trở lại.

Đọc thêm: >> Phân bón Hữu Cơ Sinh Học – Vi Sinh của Công ty TNHH INNOLITE

Kết luận :

Trong quá trình canh tác các loại cây trồng nói chung, chúng ta phải chú ý: Cặp đôi tuyến trùng và nấm bệnh luôn song hành. Khi phòng trị tuyến trùng phải luôn kết hợp với việc phòng trị các loại nấm bệnh. Tuyến trùng làm cho khả năng hấp thụ nước và dinh dưỡng kém, tăng chi phí đầu tư phân bón và nhân công chăm sóc của nhà nông, tạo điều kiện để các loại nấm bệnh cơ hội tấn công hệ rễ. Nếu chỉ phòng trị nấm bệnh hoặc tuyến trùng đơn lẻ là nhà nông chỉ mới làm được một nửa công việc, nửa còn lại “bỏ bê” nhưng nguy cơ gây hại vẫn đang còn. Theo hình ảnh minh họa, việc phòng trị nấm Phytopthora sp nên chủ động thực hiện ở cả bốn vị trí lá, chuỗi, cổ rễ và rễ. Sau khi an tâm với mật độ nấm và tuyến trùng đã nằm trong sự kiểm soát, bước tiếp theo là phải tìm cách cho hệ rễ phát triển mạnh để hồ tiêu cũng như các loại cây trồng khác sinh trưởng bình thường trở lại, đủ sức hút dinh dưỡng nuôi trái, bung cành … đáp ứng năng suất như mong đợi và đặc biệt còn cho sản lượng cao ở các năm sau

Tất cả các cây trồng sinh trưởng trên đất, chủ yếu là các loại cây ăn trái, cây lấy hạt, đều là đối tượng gây hại của tuyến trùng – nấm bệnh. Nhà nông luôn phải quan tâm chăm sóc, bảo về tốt hệ rễ trong bối cảnh luôn bị cặp đôi này đe dọa tấn công, trong khi “sức khỏe của đất” đang yếu dần…

Bài viết là kết quả cộng tác chuyên môn của Công ty TNHH INNOLITE và trang giatieu.com. Mọi trích dẫn xin vui lòng ghi rõ nguồn gốc, xuất xứ.

Nguyễn Vịnh và Cộng tác viên